عناصر عرفانی در ادبیات فارسی- یهودی

یهودیان حضوری دیرپای در ایران دارند. ایشان برای ارتباط کتبی با یکدیگر خط و زبان «فارسی یهودی» را که به زبان فارسی و خط عبری است، ابداع کردند. قدیمی‌ترین سند از این شیوة نگارش به قرن دوم هجری باز می‌گردد. شاعران و نویسندگان فارسی یهودی آثار فراوانی را در تفسیر کتاب مقدس، دستور زبان و فرهنگ لغات عبری، هلاخا، میدارش، اشعار، امثال و حکایات، جادو، نامه‌ها و اسناد حقوقی، در قالب این خط عرضه نمودند. در این آثار علاوه بر تأثیرپذیری‌ از اصطلاحات فقهی و کلامی مطرح در منابع اسلامی، اثرپذیری از مفاهیم عرفانی و اشعار حافظ، سعدی، عطار، نظامی، مولانا و دیگر شاعران نیز به چشم می‌خورد. مقالة حاضر، نخست به معرفی شاعران فارسی یهودی که عناصر عرفان اسلامی را در اشعار خودشان به کار گرفته‌اند، می‌پردازد و سپس این عناصر را در شش مبحثِ اصطلاحاتِ عرفانی، رویکردهای صوفیانه، نمادها و رموز صوفیانه، صوفی‌ستایی، صوفی‌ستیزی و مراحل نیل به حقیقت (شریعت، طریقت، حقیقت) مورد بررسی قرار می‌دهد. در ضمن بر آن است تأثیر عرفان اسلامی را در آثار شاعران فارسی یهودی نشان دهد.